farmazon

’osoba opowiadająca kłamstwa, bzdury, taka, która podkoloryzowuje opowiadane przez siebie historie; osoba fałszywa, nieszczera, próbująca wprowadzić innych w błąd’

W polszczyźnie ogólnej istnieje dość stary zwrot pleść farmazony, czyli  ‘opowiadać głupstwa, wygadywać brednie’. Wpisy w słowniku Miejski.pl wskazują, że młodzież używa słowa farmazon(y) w znaczeniu  'kłamstwo, brednie, bzdura itp.’ w różnych kontekstach (https://www.miejski.pl/slowo-Farmazon). Można więc uznać, że młodzież nadaje nowe znaczenie staremu rzeczownikowi, wykorzystując mechanizm styczności znaczeń (metonimii).
Trzeba jednak dodać, że w języku polskim jako pierwszy pojawił się rzeczownik farmazon używany w odniesieniu do osób. Wyraz ten jest spolszczoną wersją francuskiego franc-maçon, dosłownie: wolny mularz, czyli wolnomularz, mason. Masoneria i sami masoni wzbudzali niechęć w społeczeństwie. Wolnomularze kojarzeni byli z takimi cechami, jak libertynizm, ateizm, bezbożność, rozwiązłość, niemoralność. Tak więc w XIX wieku określenie to najpierw odnosiło się do członków wolnomularstwa, których krytykował Kościół, albo do czarnoksiężników czy osób powiązanych z diabłem [J. Karłowicz, Podania i bajki ludowe zebrane na Litwie, „Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej” 1887, t. 11, s. 245-246], w   XX wieku  „farmazon” i „farmazonka” oznaczało już osoby, które dopuszczały się  oszustwa. Znaczenie rzeczownika farmazon z neutralnego przeszło w zdecydowanie nacechowane ‘liberał, niedowiarek, wolnomyśliciel’, a potem nawet w mocno pejoratywne ‘oszust, szalbierz, błazen’, od którego wywodzi się rzeczownik farmazony ‘brednie, bzdury, banialuki, głupstwa’ (https://www.nck.pl/projekty-kulturalne/projekty/ojczysty-dodaj-do-ulubionych/ciekawostki-jezykowe/farmazony,cltt,F).

Współczesne użycie słowa „farmazon” ogranicza się głównie do języka potocznego i slangu młodzieżowego, pojawia się np.  jako określenie osoby przesadzającej lub zmyślającej historie, na przykład w odniesieniu do twórców literackich lub postaci medialnych.

Przykład użycia:

1. – Pani ma zrobić dzisiaj sprawdzian.

– Ale z ciebie farmazon! Tej pani nawet nie ma w szkole /z rozmowy kolegów/

2. Dzisiaj może nie zawodnik ale jeden z większych farmazonów polskiego internetu! /https://www.tiktok.com/@drillerspl/video/7010268678986009861?q=farmazon&t=1734972864397.

3. Farmazontv /https://www.tiktok.com/@farmazontv

4. Wyspiański był farmazonem, bo dopowiadał sobie dużo do tego, co się działo w Bronowicach/ Z/  [Rozmowa uczniów na temat literatury Młodej Polski].

5. Jak gadasz farmazon to lecisz za orbitę/ Ej ty to chyba impostor/Kłamiesz jak z nut/Tak nie wyjdziesz na prostą/ [ tekst piosenki: Among us 2 – Yachu ft. Jacuś, Gimpson, Requer, wip bros]  / https://ising.pl/yachu-ft-jacus-gimpson-requer-wip-bros-among-us-2-24dy67-tekst

(Zgłoszenie: 5.12.2023, oprac. Joanna Senderska, uzupełnienie: 29.01.2025 Aneta Korycińska -„Baba od polskiego”)