eco-anxiety

Określenie eco-anxiety (z ang. eco – środowisko, ekologia; anxiety – lęk, niepokój) oznacza 'lęk ekologiczny’

To stan napięcia emocjonalnego, smutku lub poczucia winy związany z obserwowaniem skutków katastrofy klimatycznej i z poczuciem braku wpływu na globalne zmiany środowiskowe. Termin funkcjonuje zarówno w języku nauki (psychologia, socjologia, ekolingwistyka), jak i w języku potocznym, zwłaszcza w dyskursie młodych pokoleń określanych mianem „pokolenia klimatycznego”.

Zjawisko eco-anxiety opisuje emocjonalną reakcję na kryzys klimatyczny – strach o przyszłość planety, utratę bezpieczeństwa i niepewność dotyczącą życia w świecie dotkniętym skutkami globalnego ocieplenia. W literaturze psychologicznej bywa definiowane jako przewlekły lęk egzystencjalny wywołany obserwacją degradacji środowiska i poczuciem bezradności wobec decyzji politycznych oraz ekonomicznych.

Pojęcie pojawiło się w dyskursie publicznym około 2018 roku, wraz z intensyfikacją ruchów klimatycznych takich jak Fridays for Future, który został zainicjowany przez Gretę Thunberg. W 2020 roku to określenie trafiło do raportów American Psychological Association, Lancet Planetary Health oraz do słowników Oxfordu jako jedno ze słów dekady. Pandemia COVID-19 dodatkowo nasiliła zjawisko, czyniąc z niego „globalny tag” opisujący niepokój pokolenia dorastającego w warunkach wielowymiarowych kryzysów planetarnych.

W języku młodych eco-anxiety stało się jednym z kluczowych pojęć autoidentyfikacji pokolenia Z – emocjonalnym skrótem opisującym życie w epoce końca świata, która wciąż trwa. W kulturze internetowej termin współwystępuje z hasztagami: #climateanxiety, #climategrief, #ecofatigue, #ecohopelessness. W tym kontekście oznacza zarówno poczucie winy konsumpcyjnej, jak i potrzebę działania naprawczego: rezygnację z fast fashion, ograniczenie plastiku, minimalizm, aktywizm i solidarność klimatyczną. Młodzi użytkownicy sieci wykorzystują termin nie tylko do wyrażania lęku, lecz także do manifestowania wartości i postaw proekologicznych. To manifest pokolenia, które traktuje emocje jako narzędzie polityczne.Dla młodych nie jest to termin kliniczny, lecz język emocjonalnego zaangażowania – sposób mówienia o miłości do planety i utracie wiary w dorosłych decydentów.

Zjawisko eco-anxiety łączy się z postawami aktywistycznymi: młodzi ludzie nie tylko boją się zmian klimatu, ale też reagują na nie działaniem. W dydaktyce może stanowić punkt wyjścia do rozmów o języku empatii, relacji człowieka z naturą, trosce i edukacji klimatycznej.

Być może jest to współczesne nawiązanie do romantycznej wrażliwości, wartości natury i emocjonalnego buntu wobec obojętności świata. Tak jak niegdyś Mickiewicz mówił, że „czucie i wiera silniej mówią (…) niż mędrca szkiełko i oko”, tak współcześni aktywiści mówią dziś o czuciu planety i potrzebie działania w imię życia.

Źródła:

Clayton Susan, Manning Christie, Krygsman Katie, Speiser Meighen, „Mental Health and Our Changing Climate: Impacts, Implications, and Guidance”, American Psychological Association, Washington, 2017.

Hickman Caroline, Marks Elizabeth, Pihkala Panu, Clayton Susan, Lewandowski Robert E., Mayall Emily E., Wray Bethan, Mellor Christian, van Susteren Lise, „Climate Anxiety in Children and Young People and Their Beliefs about Government Responses to Climate Change: A Global Survey”, „Lancet Planetary Health”, London, 2021, nr 5(12).

„Eco-anxiety”, [w:] „Dictionary.com”, Dictionary.com LLC, Nowy Jork, 2020, https://www.dictionary.com/browse/ecoanxiety, dostęp 14 października 2025.

Climate and Health Alliance, „How Gen Z Are Taking On Eco-Anxiety”, Climate and Health Alliance, Melbourne, 2022, https://climateandhealthalliance.org/article/how-gen-z-are-taking-on-eco-anxiety, dostęp 14 października 2025.

World Economic Forum, „What Is Eco-Anxiety and How Can We Ease Young People’s Fears for the Planet”, World Economic Forum, Genewa, 2021, https://www.weforum.org/stories/2021/10/eco-anxiety-what-why-growing-in-young-people, dostęp 14 października 2025.

„#ecoanxiety”, [w:] TikTok, ByteDance Ltd., Pekin, 2024, https://www.tiktok.com/search?q=eco%20anxiety, dostęp 14 października 2025.

„#climateanxiety”, [w:] TikTok, ByteDance Ltd., Pekin, 2024, https://www.tiktok.com/search?q=climate%20anxiety, dostęp 14 października 2025.

15.10.2025 r. Oprac. Aneta Korycińska /”Baba od Polskiego”